Sum Hjól eiga ekkert erindi utanvega

 Vélabásinn

Vélknúin farartæki henta misvel til smölunar:
Létt klifurhjól og léttustu fjórhjólin henta best – Sum tæki eiga alls ekkert erindi á gróið land 

GASGAS TX 125 Randonee

Umhverfisstofnun sendi frá sér fréttatilkynningu þann 27. ágúst undir fyrirsögninni „Göngum vel um landið í leit að fé“. 
Tilkynningunni er beint til smala á vélknúnum ökutækjum. Í niðurlagi hennar kemur fram að heimilt sé að aka utan vega vegna starfa við landbúnað á landi utan miðhálendisins, sem sérstaklega er nýtt sem landbúnaðarland, að því tilskildu að ekki hljótist af því náttúruspjöll. Það er vissulega þörf á að minna á slíkan utanvegaakstur og að bændur sem aðrir leggi sig fram um að ganga vel um landið. Ég hefði þó viljað sjá í þessari tilkynningu frá Umhverfisstofu góð ráð um notkun ökutækja við smölun en reyni að bæta aðeins úr því hér. 

Prófun á klifurhjóli til að sannreyna fullyrðingar 

Þann 18. ágúst 2011 var auglýst í Bændablaðinu mótorhjól undir fyrirsögninni „Nýjung í smalamennsku, létt klifurhjól“. Það átti ekki að skemma land og vera umhverfisvænt. Þrátt fyrir að hafa keyrt mótorhjólí 30 ár var þetta það mikil nýjung fyrir mig að ég taldi mig þurfa að prófa hjólið í smalamennsku til
að sannreyna þessar fullyrðingar í auglýsingunni. Þann 15. september 2011 skrifaði ég smalasöguna og að hjólið hefði staðist prófið. Það var umhverfisvænt, tætti ekki upp gróður og var gott til smölunar.  Ég skrifaði ekki allt sem ég reyndi á þessu hjóli því þar var ég að bera hjólið saman við fjórhjól, sexhjól og hesta sem voru með mér í þessum göngum. Hvað gróðurvernd varðar tel ég persónulega að klifurhjólið hafi haft vinninginn í samanburði við öll önnur tæki og líka hesta. Skömmu eftir þessi skrif mín í Bændablaðinu kom að máli við mig bóndi og spurði hvort ég gæti  ekki miðlað af þekkingu minni til bænda í von um betri umgengni til gróðurvemdar í tengslum við  tvíhjól og fjór/ sexhjól. Hér að neðan eru nokkur veigamikil atriði sem gætu hugsanlega hjálpað notendum slíkra tækja að vernda gróður eins og mögulegt er.  Byltingarkenndar tækninýjungar Tækninýjungar í fjöðrun og hjólbörðum á klifurhjólum eru svo byltingarkenndar að enginn trúir hvernig þau eru í akstri á grónu landi nema að sjá það með eigin augum. Fyrir nokkru voru ráðunautum í jarðrækt hjá Bændasamtökunum kynnt svona hjól. Jarðræktarráðunautarnir trúðu varla ökumönnunum sem kynntu hjólin og vildu meina að einhver brögð hlytu að vera í tafli við kynninguna. Að lokum sannfærðust þeir þó og gátu fallist á að mótorhjól væri ekki bara mótorhjól, þessi klifurhjól væru öðruvísi.

Sum tæki eiga alls ekkert erindi á gróið land

 Þegar ég prófaði klifurhjólið í göngunum á síðasta ári var það ekki í fyrsta sinn sem ég smalaði á mótorhjóli, og reynsla mín er að sum tæki eigi alls ekkert erindi á gróið land sökum uppbyggingar. Tökum t.d. „motocrosshjól“. Þau eru hönnuð til keppnisaksturs á sérútbúnum brautum og eru mjög óhentug til smalamennsku. Gírkassi er ekki gerður fyrir hæga ferð, vélinni er ætlað að vera á miklum snúningi og ef hún er það ekki getur hún ofhitnað. Fjöðrunin er of stíf og hentar hvorki í miklu grjóti né þúfum. Motocrosshjól eru að öllu jöfnu með 19 tommu afturdekk og mjúk 19 tommu dekk eru einfaldlega ekki flutt til landsins. Svokölluð „endurohjól“ eru svipuð og motocrosshjól og eru endurohjól sem flutt eru hingað til lands oftast með stóra vél. Ef hjólið er með minni vél en 400 cc og afturdekk undan klifurhjóli má notast við svoleiðis hjól við smalamennsku á ýmsum stöðum, þó að til séu undantekningar um stærð hjólanna.

 Sexhjólin verri en fjórhjólin 

Hvað varðar fjórhjól og sexhjól, þá geta sexhjólin verið mjög notadrjúg til smalamennsku. Þau þola samt illa mikinn skak-akstur og vilja liðast í sundur. Einnig vilja sexhjól tæta upp gróður og skilja eftir sig mikil för eftir öftustu hásinguna ef beygt er harkalega. Til að lágmarka þann skaða er best að vera með sem sléttust  dekk á öftustu hásingunni á sexhjólum. Mitt persónulega mat er að sexhjól skemmi gróður mun meira en fjórhjól. Spurningin er þó hvort ekki mætti taka fremri afturdekkin undan sexhjólunum við  smalamennsku til að lágmarka gróðurskemmdir. Ef keypt eru ný dekk undir sexhjól er mjög gott að geyma gömlu slitnu dekkin til að geta sett undir öftustu hásinguna þegar ekið er í viðkvæmum gróðri.

Kraftlitlu og léttustu fjórhjólin henta vel 

Fjórhjól undir 500cc eru sennilega þau hjól sem henta einna best og þá á fínmunstruðum dekkjum. Þessi litlu fjórhjól eru yfirleitt um 100- 200 kg léttari en stóru 800+ cc hjólin, fljóta því mjög vel og eru oftast með minni þunga á hvern fersentimetra á jörðinni en sexhjól, þótt hjólin á jörðinni séu aðeins fjögur.

 Engin þörf á drulluspyrnudekkjum í smalamennsku

Engin þörf er á að vera á einhverjum drulluspyrnudekkjum í smölun því í raun henta gömlu hálfslitnu dekkin best og marka minnst í gróið land. Ef landið er blautt er hætta á að það vaðist upp í drullu. Því verður einfaldlega að reyna að krækja fyrir viðkvæmustu staðina. Sé verið að krækja fyrir blautan  stað vegna hættu á að festa sig er nánast alltaf betra að fara upp fyrir blauta staðinn ef sá kostur er fyrir hendi. Þá losna menn við að skemma gróðurinn fyrir neðan.

Stóru og kraftmiklu fjórhjólin oft miklir skaðvaldar 

Stóru og þungu 800 cc fjórhjólin eru oftast óttalegir skaðvaldar fyrir gróið land því að í hvert sinn sem gefið er í er krafturinn og þunginn svo mikill að smá spól mynda sár, en litlu hjólin eru svo mátulega kraftlaus og létt að þau spóla síður.

Létt klifurhjól henta best

 Ef ég væri að fara í göngur í dag og mætti velja mér vélknúinn fararskjóta mundi ég hiklaust velja klifurhjól af gerðinni GasGas TX 125 Randonee frá JHM Sport á Stórhöfðanum. Það er ekki nema 85 kg og er að mínu mati sérhannað fyrir smalamennsku. Hjólið er létt og mjúk dekkin fara vel með gróður. Það er með fjögurra lítra bensíntank og nægan kraft án þess að hætta sé á spóli og er sérstaklega hannað til að klifra á mjög hægri ferð. Þá er það með rafstarti og kostar ekki nema 625.000 krónur fyrir utan virðisaukaskatt. Ég hef tröllatrú á klifurhjólum og tel mikla framtíðarmöguleika í notkun þeirra við búskap. Eftir að hafa prófað þetta GasGas hjól verð ég að segja að það er ótrúlega notadrjúgt og gott til brúks.

Bændablaðið 6.09.2012
http://timarit.is/

Fuglasafn Sigurgeirs og Mótorhjólasafnið á Akureyri

 Mörg athyglisverð söfn á Íslandi:

Fuglasafn Sigurgeirs fær hæstu einkunn

- Safn Ólafs á Þorvaldseyri og fjölskyldu hans fylgir þar fast á eftir


Í sumarfríi mínu settist ég upp á mótorhjól og ók stóran hring í kringum Ísland. Á ferðalaginu heimsótti ég nokkur af fjölmörgum söfnum sem urðu á vegi mínum og vert er að benda fólki á að skoða.

Fyrst ber að nefna safn Ólafs á Þorvaldseyri og fjölskyldu hans, sem nefnist Eyjafjallajökull. Frábært
framtak og vel upplýsandi um hamfarirnar þegar Eyjafjallajökull gaus í apríl fyrir rúmum tveim árum. Þó safnið sé ekki stórt eru bæði aðkoma og snyrtimennska til fyrirmyndar og vel staðið að öllu er við kemur safninu. Á safninu er súynd stuttmynd sem er aðallega samansett úr fréttamyndum. Þegar ég var á ferðinni var verið að sýna útgáfu myndarinnar með þýsku tali, en það kom ekki að sök, þessar myndir sögðu allt sem segja þurfti og mögnuð upplifun að vera á staðnum þar sem þessar
hamfarir dundu yfir í svona fallegu umhverfi svo stuttu eftir gosið. Það var einstaklega fræðandi að bera saman útsýnið að gosstöðinni í sumar og myndina, sem tekin var þar sem safnið stendur, þegar fjölskyldan var að flýja heimilið við upphaf goss. Þetta er safn sem enginn má láta framhjá sér fara.

   Næst var það sérstakt safn í Löngubúð á Djúpavogi, en þar eru í raun þrjú söfn; skáldastofa,  Eysteinsstofa Eysteins Jónssonar ráðherra og yfir öllu loftinu í þessu langa húsi er mikið safn gamalla
muna sem eru aðallega frá síðustu öld og flestir þekkja frá barnæsku. Hins vegar mætti leggja smá vinnu í að merkja gripina betur og segja frá því hvaða ár þessir munir voru almennt í notkun. Þarna var lægsti aðgangseyririnn, en aðeins kostaði 500 krónur inn á öll söfnin þrjú.

Fuglasafn Sigurgeirs fær hæstu einkunn

Fuglasafn Sigurgeirs er í YtriNeslöndum við Mývatn. Ég á erfitt með að lýsa hrifningu minni á þessu
safni með öðrum orðum en að þarna hefur systkinum og vinum Sigurgeirs Stefánssonar frá Ytri-Neslöndum tekist frábærlega að reisa safn utan um þetta mikla fuglasafn sem Sigurgeir hafði komið sér upp áður en hann lést í slysi á Mývatni. 

   Þarna hefði ég getað verið allan daginn. Uppsetningin á safninu er þannig að allir fuglar eru í glerbúrum en fyrir framan hvern fugl er lítill takki. Sé ýtt á takkann kviknar lítið ljós við fætur fuglsins og fyrir ofan mann heyrist hljóð úr viðkomandi fugli. Sé ýtt aftur á takkann sér maður á korti hvert fuglinn fer yfir vetrartímann. Það eru ekki bara fuglar í safninu því þarna má einnig sjá lifandi kúluskít og fullyrði ég að þetta sé eini staðurinn þar sem hægt er að sjá kúluskít lifandi á safni. Í húsi við hlið safnsins er lítið bátaskýli og þar er sögð saga veiði í Mývatni. Ég verð, að öllum öðrum söfnum ólöstuðum, að gefa þessu safni hæstu einkunn og
í mínum huga er það eitt besta safn sem ég hef komið á hingað til.

Mótorhjól og falleg listaverk Mótorhjólasafn Íslands er á Akureyri

og reist í minningu Heiðars Þ Jóhannssonar sem lést í mótorhjólaslysi sumarið 2006. Vissulega mætti
aðkoman að safninu vera betri, en hvorki er búið að malbika planið né klæða húsið að utan. Inni í safninu er búið að opna neðri hæðina, en þar eru um 80 mótorhjól og nokkur mjög sjaldgæf, bæði gömul og „alíslensk nýsmíði“, en það sem sjaldnast er nefnt við þetta safn eru hin fjölmörgu listaverk sem Heiðar smíðaði (sennilega er hans þekktasta listaverk minnismerki um fórnarlömb bifhjólaslysa, sem stendur við Varmahlíð og heitir Fallið). 

   Flest þessi listaverk gaf Heiðar vinum og ættmennum við hátíðleg tækifæri. Þegar safnið var opnað tóku þessir vinir og ættmenni sig saman og gáfu safninu listaverkin sem eru höfð í sérstöku herbergi er nefnist Heiðarsstofa. Þar eru uppáhalds mótorhjól Heiðars ásamt bikarasafni hans úr ýmsum keppnum í mótorsporti. Ýmislegir munir eru þarna á safninu er tengjast mótorhjólum eins og sérstakt leyfisbréf til að keyra mótorhjól, munir sem tengjast Sniglunum o.fl. Það sem mest er að þessu safni er aðkoman, en að bæta hana og klæða húsið að utan væri safninu mikils virði.

Mætti vera meira um veiðisögu og nytjar á Selasafni

 Selasetur Íslands er á Hvammstanga og er ágætlega uppsett safn um hina fallegu ímynd selsins, en fyrir mig, afkomanda manns sem skaut sel í matinn um hávetur og gerði að honum í brunagaddi svo að börn hans fengju eitthvað að borða, fannst mér alveg vanta að lýsa nytjum á sel. 

   Þarna mætti alveg segja frá veiðiaðferðum og verkunaraðferðum á árum áður (myndir af verkun á sel hefði dugað mér). Hins vegar fannst mér sniðugt hvernig litlu kassarnir eru settir upp með spurningunum utan á. Þegar maður opnar dyrnar er svarið inni í skápnum. Þetta var vel gert og sérstaklega hvernig hæðin á kössunum er hugsuð til að henta bæði börnum og fullorðnum.

Gaman að koma á Hákarlasafnið

Mér fannst gaman að koma í Hákarlasafnið í Bjarnarhöfn á Snæfellsnesi þó það sé svolítið  sundurlaust.  Þarna er samansafn af  ýmsum áhöldum, veiðarfærum, verkfærum o.fl. sem aðallega var notað snemma á síðustu öld, en einnig eru þarna uppstoppuð dýr s.s. fuglar, refir, minkar o.fl.
Á safnið vantar sárlega meiri lesningu til að útskýra safnhlutina (hversu gamlir þeir voru og til hvers þeir voru notaðir á sínum tíma).

    Margir athyglisverðir gripir eru á safninu og góðar myndir sem sýna verkunarferli á hákarli, næstum allt frá bryggju að þorrablóti. Á þetta safn var gaman að koma, aðkoman góð og móttökurnar voru góðar og alúðlegar. 

Ef ég væri beðinn að raða þessum söfnum í 1. til 6. sæti mundi ég setja Fuglasafn Sigurgeirs í fyrsta sæti, í annað sæti Eyjafjallajökulssetur Ólafs á Þorvaldseyri og síðan get ég ekki gert upp á milli næstu þriggja safna sem eru mislangt komin í  uppbyggingu og eiga eflaust eftir að batna mikið á komandi árum. 

HLJ 

Bændablaðið | 

 23.8 2012

https://timarit.is