GRÁI FIÐRINGURINN

Grímur að störfum

Þann 30. október síðastliðinn bar það til tíðinda að hópur manna var saman kominn í bíókjallaranum við Hverfisgötu. Allir áttu þeir eitt eitt sameiginlegt en það var ódrepandi áhugi á gömlum mótorhjólum. Þetta mannamót var stofnfundur gamlingja. Meðlimir Vélhjólafjelags Gamlingja verða samkvæmt stjórnarskrá að vera komnir til vits eða ára.  Voru nokkrir þeirra heimsóttir í hið allra heilagasta, skúrana, til að komast að því hvort sú fullyrðing ætti við rök að styðjast.

Grímur Jónsson

Þú ert Aldursforsetinn í Gamlingjum. Hvenær hófst þín hjólamennska?

    " Ég fékk fyrst áhuga á hjólum þegar ég var að læra,svona 1943-1944. Þá eignaðist ég gamalt hjól sem ég kom í geymslu upp á háalofti hjá pabba. Þetta var breskt hjól með sérkennilegu lagi en hvað það heitir man ég ekki. Til stóð að gera hjólið upp en það var allt í rusli en allt var til í það.
     Svo fór ég á sjóinn þegar ég var búinn að læra og fór að kynna mér út í Englandi  hvort ég fengi eitthvað í hjólið. Þegar ég kom heim hafði pabbi fengið hreingerningaræði og hent öllu út af loftinu og þar á meðal hjólinu. Þannig að það fór fyrir lítið. Bróðir minn var líka mikið á hjólum í gamla daga og ég fékk að taka í hjá honum en hjól eignaðist ég ekki aftur fyrr en löngu seinna"
   Voru aksturskilyrði fyrir hjólekki slæmá þeim tíma?
" Nei, þau voru það nú ekki. Hjólið sem bróðir minn átti var Ariel. Það var með lágum þyngdarpunkti og fjöðrun eins og þá tíðkaðist en þótt það væru holur og möl þá var alveg dyrðlegt að keyra það, það lá alveg á veginum"
Hvað komsvo næst?
   "Annað hjólið mitt var og er Henderson 1918. Ég fékk það hjá Inga í Ánanaustum en hann seldi brotajárn. Á motorinn rakst ég inni á lagernum hjá vélsmiðjunni Héðni og fór að spyrjast fyrir um þetta og hvort hann vildi selja mér hjólið. Það var alveg sjálfsagt og lét hann hafa fimmþúsundkall. En þá hafði kallinn látið einhvern strák hafa stellið og allt sem því tilheyrði en hann hafði aldrei borgað það. Það endaði með því til að friða strákinn þá keypti ég restina af honum á 25000 krónur."
Hvað er svona sérkennilegt við þetta hjól?
   "Það er náttúrulega fjögra strokka með toppventlavél, 1168 kúbik og eru aðeins tvö hjól af þessari tegund eftir í heiminum. Hitt er á Nýja-Sjálandi. Þetta er líklega elsta hjólið á landinu."
Hvað tók svo við?
" Næst kaupi ég tvö hjól af þjóðverjum sem komu hingað. Þetta voru Maico hjól frá þýska hernum en þeir fóru yfir hálendið á þeim. Þau notaði ég í nokkur ár fyrir norðan í Hrútafirði. Seinna seldi ég þau Magnúsi Axelsyni fasteignasala. Ég átti líka Royal Enfield '37 módelið sem ég fékk á undan þeim og geymdi líka fyrir norðan."
Hvað með Henderson hjólið?
Hvað þarf að laga í því?
  " Stellið, gafflarnir, brettin, sætin, stýrið og luktin. Þetta er allt í góðu lagi. Tankurinn er þokkalegur en svo er það náttúrulega mótorinn. Það eru vandræði með magnetuna og svo er ég að smíða nýja stimpla og stimpilstöng en mótorinn sjálfur er ekkert skemmdur."
Áttu ekki frá einhverju skemmtileu að segja að lokum?
Þaðvar einu  sinni norður í Hrútafirði að ég lá fyrir gæs. Ég fór meðfram lítilli ársprænu og ætlaði að komast út á litla sléttu skammt þar frá. Þegar ég er kominn næstum niður undir sjó þá gekk ég fram á mótorhjól, gamalt BSA hjól 1945-46 módel. Áfram hélt ég við veiðarnar en hugsaði mér að tala við bóndann sem ég og gerði og fékk leyfi hjá honum til að hirða hjólið. Svo þegar ég kom seinna að ná í hjólið á pick-up þá var það allt í einu horfið. einhver hafði bara tekið þaðen ég missti af gæsinni."
Já það borgar sig að grípa gæsina meðan hún gefst.
 " Já meður verður að gera það. Ég hefði betur rúllaðþví upp eftir og komið því heim."

Þröstur

Þröstur Víðisson, Haukur Richardsson og Torfi Hjálmarsson.

Hvað er lang síðan að þið byrjuðuð með þennan skúr saman?
   Þröstur : það eru svö ár síðan við byrjuðum hérna. Ég og Fuðmundur Gunnarsson, sem á Svarta BMW hjólið, vorum saman með skúr, Haukur var upp í Breiðholti og Torfi bara heima hjá sér í sínum skúr.
Hvaða hjól eru hérna og hvaðan koma þau?
  Haukur og Torfi : Það eru tveir Tridentar, báðir '75 módelið og koma frá ameríku.
Haukur: Og svo Norton Commando en hann kemur frá Hilmari en kom hérna fyrst æi upphafi árs 1975 en þá flutti Fálkinn hann inn, einn af fjórum, og Þröstur með BMW.
Þröstur: Það má eiginlega segja að þeir séu þrír. Það að sjálfsögðu mitt R69S '65, Hjólið hans Gumma R50 '67 og svo R75/6  '73.  Það komu hingað túristar 1970 á R50 hjólinu og keypti Karl Cooper það af þeim og átti í 20 ár áður en Guðmundur fékk það. Mitt hjól er lögguhjól sem selt var á uppboði í kringum 1980 og er ég annar eigandinn af því á eftir löggunni.
Hvað eruð þið búnir að eiga hjól lengi ?
Haukur : Ég eignaðist fyrsta hjólið 1968.
Þöstur:  Og ég eignaðist fyrsta hjólið 1974 held égen það var japanskt og ég tek það fram að það vareina japanska hjólið mitt, svo fór ég í bretana. Svo náttúrulega sá ég að mér og fékk mér BMW.
Torfi : Ég fékk fyrsta hjólið 1987,Triumph Tiger.
Er einhver rígur á milli hjólategunda hjá ykkur?
Torfi: Ekki til. Jú,jú en það er allt á góðu nótunum.
Haukur : Það er skotið á menn en .Það er aldrei skotið undir belti. Það er svona verið að gantast eins og maður segir, annað væri bara óheilbrigt.
Þröstur: Það er til siðs að rísa upp á hjólunum þegar við náum að farafram úr hverjum öðrum til að sýna mönnum óæðri endann.
Torfi: Þannig að það má segja að Þröstur þekki þá hlið okkar ansi vel.
   
Lúrið þið ekki á einhverji skemmtisögu.?
Haukur: Það var um árið að við fórum á 17. júní  á Akureyri 1991.  Við vorum beðnir um að koma með hjólin á sýninguna þar og í bakaleiðinni fengum við alveg djöfull gott veður. Við stoppuðum í Varmahlíð og hittum þar mann á BMWsem var Þjóðverji.  Hann var með landabréf uppi og var eitthvað að reyna að átta sig hvert hann væri eiginlega að fara.
Við sem sannir íslenskir mótorhjólamenn vildum náttúrulega aðstoða manninn og býð ég honum að vera í samfloti með okkur. Í þvíkemur Þröstur og er hann með á bakinu þýska járnkrossinn.  Ég segi við Þjóðverjann að þetta sé nú Þjóðverji líka og tek í öxlina á Þresti og sný honum við.  Hann fölnaði upp og afþakkaði boðið keyrði þarna í nokkra hringi og hvarf svo. Hann hélt greinilega að við værum snarvitlausir, varð bæði hræddur og ráðvilltur. Við skírðum þennan mann Adolf von Snitzel.

Má segja að Gamlingjar hafi verið stofnaðir upp úr þessum félagskap ykkar?
Haukur: Já alveg hiklaust.
Þröstur: Maður kynntist náttúrulega stórum hópi manna út frá þessu. Maður þekkti náttúrulega Timerinn og smátt og smátt myndaðist kjarni góðra manna. Þetta var rætt á milli manna og svo þróaðist þetta svona.
Hvaðer á döfunni?
Þröstur: Við höldum aðalfund í Vestmannaeyjum í ár sem stendur í tvo daga.
Torfi: Þar ætlum við að leggja sumarplan, ákveða hvað við ætlum að gera.
Þröstur: Svo er það Akureyri og náttúrulega sýning í höllinni.
Haukur: Og svo ætlum við að fara í kaffi til Daða austur á Hornafjörð og ég veit að hann á einhvern djöfulinn í kjallaranum hjá sér út í það. 

1994

N.G.
Snigillinn

Bifhiólasamtökin fagna 10 ára afmæli

FYRIR tíu árum birtist í Dagblaðinu auglýsing sem ætlað var að ná athygli mótorhjólaáhugamanna á Islandi. Þeim var boðið að koma að Æsufelli 2 fimmtudaginn 26. janúar til að stofna mótorhjólaklúbb.

Undiritaður var einn þeirra sem ekki lét bjóða sér tvisvar. Á þessum fyrsta fundi hafa verið eitthvað á milli 20 og 30 manns sem beittu á næstu vikum öllum brögðum við að ná til allra sem áttu eða komu á einhvern hátt nálægt mótorhjólum. Ef einhver sást á mótorhjóli úti á götu var hann eltur uppi og boðið að vera með. Formlegur stofnfundur var síðan haldinn í Þróttheimum og er 1. apríl 1984 talinn stofndagur félagsins sem fékk, eftir mikið karp og heilabrot, nafnið „Sniglar, Bifhjólasamtök lýðveldisins."

Tilgangur samtakanna var strax nokkuð ljós, þ.e. að efla félagsanda meðal mótorhjólafólks og vinna að hagsmunamálum þeirra. Formlegu félagsstarfí átti að halda í lágmarki svo og skriffínnsku. Við áttum helst ekki að hugsa um sniglana sem klúbb því það var of uppalegt og ekki sem félag því það var of formlegt. Málið var að vera saman á mótorhjólum því að það var okkar lífsstíll en ekki að vera í félagi til að sitja á fundum. Bifhjólasamtökin voru og eru sameiningartákn einstaklinga með áhuga á mótorhjólum, svo gríðarlega fjölbreytilegt áhugamál sem það er. Eitt var líka ljóst strax í upphafi. Það átti aldrei að vera forseti, leiðtogi eða foringi yfir hópnum.

Það breytti hins vegar engu um það að rétt eins og í öðrum félagasamtökum kostar það vinnu fámennrar stjórnar að halda batteríinu lifandi og þar rakst fyrsta stjórnin á óvæntan þröskuld.

Úthýst af sósíalanum 

 

Eitt af fyrstu verkefnunum var að finna okkur samkomustað. Því var strax leitað til Æskulýðsráðs því undir það heyrir að styðja við allskonar félagsstarfsemi, m.a. að aðstoða með húsaskjól. Við áttum von á því að fá dræm viðbrögð vegna þeirra fordóma sem ríkja í garð mótorhjólafólks en sú var reyndar ekki raunin. Æskulýðsráði hefði ekki verið neitt á móti skapi að vera með puttana í svona starfsemi og hafa einhvern áþreifanlegan flöt á mótorhjólafólki. En ... forsvarsmenn Æskulýðsráðs töldu það vera órjúfanlegt náttúrulögmál að samtök eins og sniglarnir myndu deyja og hverfa þegar upphafsmennirnir hættu afskiptum sínum af starfseminni og því tæki einfaldlega ekki að styðja við svo augljóslega skammlíft félag. Borgarráð var sama sinnis þegar því var sent erindið. Samtökin flæktust því á milli kaffihúsa þar til þau eignuðust sinn eigin samastað í félagi við LÍA á Bíldshöfða 14. Sennilega lúta Bifhjólasamtök lýðveldisins ekki náttúrulögmálum því þau eru á lífí enn, aldrei sterkari, þótt við sem komum þeim af stað séum löngu orðnir víðvaxnir kótilettukarlar.

Áttahundruð og fjörutíu meðlimir hafa verið í sniglunum á þessum tíu árum sem þeir hafa starfað og hálft þúsund eru félagsmenn nú. Samtökin halda uppá afmæli sitt um páskana með veglegri sýningu í Laugardalshöllinni.

Alvara fylgir ánægjunni

Eins og áður sagði er það fyrst og fremst lífsstíll að vera á mótorhjóli. Það er ögrun í því að skera sig úr fjöldanum og endalaus áskorun í því að komast óskaddaður leiðar sinnar og ná betra valdi á akstrinum. Ökumaðurinn öðlast með tímanum sérstakt samband við hjólið, veginn og umhverfið sem er mjög ólíkt því að aka bíl. Einnig þróast smátt og smátt það sem mótorhjólafólk kallar þrjú hundruð og sextíu gráðu huglæga skynjun, sem er sá eiginleiki að geta ímyndað sér allar hættur í umhverfínu og verið viðbúinn þeim. Auglýsing, sem sýnd var í sjónvarpi í fyrra og hittifyrra og var hluti af umferðarátaki snigla, var einmitt um þessa skynjun. Myndavél var fest við mótorhjól og hringur dreginn utan um allt sem hugsanlega gat valdið hættu. Gott innskot sem margir hljóta að muna eftir.

Frumkvæði að framförum

Bifhjólasamtökin hafa verið nokkuð í samvinnu við umferðaryfirvöld í því að fækka mótorhjólaslysum. Þau hafa lengi bent á brotalamirnar í kennslu fyrir bifhjólapróf, sem satt að segja var engin, og í framhaldi af því og annarri uppstokkun í ökukennslu er nú verið að taka á þeim málum. Nefnd á vegum samtakanna hefur verið að reyna fá tryggingafélögin til að breyta reglum sínum og tengja iðgjöldin við aldur ökumannsins og aflið í hjólinu, en víðast mætt ótrúlegu skilningsleysi. Bestu viðbrögðin hafa komið frá Skandia Island og hljóta að minnsta kosti reyndari ökumenn að beina viðskiptum þangað.

Það er persónulegt álit undirritaðs að tengja þurfi ökuréttindi við vélarafl í tveimur til þremur þrepum og gera litlu hjólin fýsilegri með því að snarlækka á þeim gjöldin. Það er enginn vafi á því að þeir sem hafa verið í tvö ár á skellinöðrum áður en þeir fá bílpróf eru betri ökumenn en hinir sem aldrei hafa verið í umferðinni. Sama gildir um stóru hjólin. Nýir ökumenn ættu að öðlast sína reynslu á léttum hjólum sem auðvelt er að ráða við. Þau þurfa samt langt í frá að vera máttlaus. Svo virðist sem tryggingafélög rugli saman háum skaðabótakröfum mótorhjólaeigenda og skaðanum sem þeir valda. Skýrslur sýna að mótorhjólafólk er í rétti í 70-80% tilvika og rökréttara að hækka iðgjöld þeirra sem slysunum valda, þ.e. bíleigenda, og reyna síðan að fá yfirvöld til að slá af geðveikislegum aðflutningsgjöldum af mótorhjólavarahlutum. Það myndi lækka bótafjárhæðirnar til mótorhjólaeigenda. Hitt er annað að öllum slysum þarf að fækka 

Átak gegn slysum

Umferðarátaki snigla var hrundið af stað árið '92 í framhaldi af mikilli iðgjaldahækkun tryggingafélaganna og var hugmyndin sú að lækka iðgjöldin með því að fækka slysum með markvissum áróðri. 15% fækkun slysa var metin sem 60 milljóna króna sparnaður heilbrigðiskerfisins og 10 milljóna króna sparnaður tryggingafélaganna. Það er beinlínis undarlegt að hið opinbera skuli ekki styrkja svona verkefni almennilega. Átakið kostaði tvær milljónir og átti stóran þátt í að afla LÍA viðurkenningar Umferðarráðs fyrir góðan árangur í umferðarmálum á umferðarþingi 1993.

Fjárskortur dró úr mætti átaksins á síðasta ári, en fyrirætlanir eru uppi um að gera betur í ár. Árvissir fundir lögreglu, Umferðarráðs og snigla hafa verið áhrifaríkur vettvangur skoðanaskipta og upplýsingastreymis í báðar áttir og hafa bætt nokkuð samskipti þessara aðila, sem oft lita málin frá ólíkum sjónarhornum.

■ Haraldur A. Ingþórsson
MBl 20.04.1994