31.3.70

„Mesta skömmin að þurfa að stíga með" (1965)


 Spjall við unga vélhjólaeigendur



Á góðviðrisdögum má oft líta fríða fylkingu ungra manna á vélhjólum taka stefnuna út fyrir borgarmörkin. Oft eru þeir um 40 saman, en í fararbroddi fer lögregluþjónn á bifhjóli. Þetta er skemmtileg sjón, og kannski ekki sízt fyrir þá sök, að allir eru piltarnir klæddir eins: Í svörtum leðurjökkum, leðurstígvélum og með hvíta, vígalega hjálma á höfði. Margur hefur staldrar við, horft á eftir piltunum og spurt sjálfan sig: Hvaða fuglar skyldu þetta nú vera?

Það eru félagar í vélhjólaklúbbnum Eldingu, sem hér um ræðir. Þegar við heimsóttum piltana á dögunum uppi í Golfskála, komumst við fljótt að raun um það, að starfsemi þeirra er hin merkilegasta. í Golfskálanum eiga þeir samastað — og þar hafa þeir búið sér myndarlegt verkstæði. Ráðunautar klúbbsins hafa verið frá upphafi Jón Pálsson og Sigurður Ágústsson og hefur klúbbnum vel farnazt undir þeirra foryztu.  Jón er fulltrúi Æskulýðsráðs o;g kemur málefnum piltanna á framfæri við það. Hann er alltaf nærstaddur þegar piltarnir koma saman og er boðinn og búinn til að veita þeim aðstoð sína. Sigurður hefur efnt til fræðslufunda fyrir piltana um umferðarmál og hann hefur farið með þá í ferðalög upp um sveitir.  Þegar okkur bar að garði eitt kvöld í vikunni, hittum við nokkra piltanna og Jón Pálsson. Jón segir okkur frá tildrögum að stofnun klúbbsins
Klúbburinn var stofnaður 19. nóvember 1960 og tildrög að stofnun hans voru í rauninni umferðaslys í Reykjavík, sem skapaðist vegna vankunnáttu unglinga, sem tvímenntu á kraftmiklu vélhjóli og óku af miklum glannaskap. Ég gerði þennan atburð að umtalsefni í Tómstundaþættinum, sem ég hafði þá með höndum í útvarpinu og fékk þrjá vélhjólaeigendur til að koma í þáttinn og ræða við mig. Ég spurði þá meðal annars, hvernig þeir fengju réttindi til að aka vélhjólum, oig þá kom margt undarlegt í ljós: Það var enga fræðslu um meðferð hjólanna hægt að fá, og ekkert æfingasvæði var fyrir hendi, þar sem þeir gátu æft sig að aka hjólunum. — Piltarnir urðu allir mjög hrifnir af þeirri hugmynd að setja á stofn klúbb vélhjólaeigenda og töldu, að slíkur klúbbur gæti gert mjöig mikið gagn, bæði fyrir umferðina og þá sjálfa, ef þeir gætu skapað sér aðstöðu til að gera við hjólin. Upp frá þessu fórum við Sigurður Ágústsson að, setja okkur í samband við vélhjólaeigend ur, sem við hittum á götu, og um síðir bauð Æskulýðsráð til stofnfundar vélhjólaklúbbs, sem hlaut nafnið Elding. Það var í nóvembermánuði 1960. Klúbburinn hefur starfað óslitið siðan, og er óhætt að sagja, að hann hafi komið mörgu góðu til leiðar. í þessu sambandi má geta þess, að milli umferðalögreglunnar og klúbbsins hefur alltaf verið mjög ánægjulegt samstarf. Piltarnir hafa oftsinnis lagt lögreglunni lið, til dæmis, þegar meiri háttar kappleikir hafa farið fram á Lauigardalsvellinum og þegar efnt hefur verið til keppni í góðakstri.
Í lögum Eldingar segir, að markmið klúbbsins sé sem hér segir:

  • Að koma á' föstum skemnili og fræðslukvöldum.
  • Efna til fræðslu um umferðarmál.
  • Gefa félögum kost á að vinna að viðgerð hjóla sinna.
  • Efna til hæfnisprófa. 
  • Efna til ferðalaga.
  • Fá hentugt æfingasvæði og koma á æfingum í akstri vélhjóla.

Hvað snertir fræðslukvöldin koma piltarnir saman hvert miðvikudagskvöld, og fer þá jafnan fram einhver fræðsla um umferð og umferðamál. Annað hvert miðvikudagskvöld eru sýndar kvikmyndir, og þá fyrst og fremst fræðslukvikmyndir um vélhjól og bíla. Yfirleitt er á fundunum rætt um það, sem efst er á baugi hverju sinni,  þannig er til dæmis á veturna rætt um það, hvað varast beri í hálkunni. Þá fá piltarnir oft heimsóknir sérfróðra manna, sem flytja erindi um umferðamál, og segir Jón okkur, að áhugi piltanna sé þá svo mikill, að heyra megi saumnál detta!
Piltarnir í Eldingu hafa komið sér upp myndarlegu verkstæði í Golfskálanum, þar sem þeir hafa góða aðstöðu til þess að gera við hjólin sín. Þannig geta þeir líka sparað drjúgan skilding. Verkstæðið er opið öll kvöld, en yfirumsjón með því hefur einn úr hópi piltanna, Egill Bjarnason. Hann er kallaður verkstæðisformaðurinn, og strákarnir seigja, að hann sé þúsundþjalasmiður og kunni ráð við öllu, sem lýtur að vélhjólum. Hæfnisæfingar hafa notið mikila vinsælda, en þær eru samkvæmt kerfi, sem sett hefur verið saman fyrir öll Norðurlönd. Einnig hafa piltarnir á takteinum sérstakt próf, þar sem eru um 30 spurningar, sem lúta að umferðinni, og er þannig tryggt, 'að engin meðlimur ryðgi í umferðareglunum. Jón bendir okkur réttilega á, að í vaxandi umferð sé mjög mikils um vert, að piltur, sem eignast vélhjól, fái góða fræðslu um umferðareglur og merki þar að lútandi. Hann segir okkur, að Æskulýðsráð hafi reynt að koma á samvinnu við Bifreiðaeftirlitið þess eðlis, að piltum, sem ætli að gangast undir próf á vélhjól, verði vísað á klúbb, sem geti látið þeim í té æfingasvæði til að æfa sig á akstri og allri meðferð hjólanna, og geti einnig séð fyrir fræðslu í sambandi við umferðina. Og hvað þetta atriði snertir, er að sjálfsögðu aðeins um Eldimgu að ræða.

Ekki alls fyrir löngu kom mikið vandamál til sögunnar hjá vélhjólaeigendum, og það hefur verið mikið áhyggjuefni piltanna í Eldingu. Skráning vélhjóla hefur verið stöðvuð. Þetta kom í ljós, er við spjölluðum við fjóra pilta, sem skipa stjórn Eldingar. Við höfðum spurt, hvort nýir félagar væru ekki sífellt að bætast í hópinn, þegar formaðurinn, Jón Snorrason saigði, að við því væri ekki að búast. þar sem nýtt hjól kæmi ekki inn í landið lengur.
Já, þeir gerðu okkur ililegan grikk i fyrra, með því að stöðva alla skráningn á vélhjólum, hélt Jón áfram. Þess i vegna hefur meðlimatalan s haldist óbreytt um langan tima, en virkir meðlimir eru um 40 talsins. 
Kristján Magússon, ritari, segir: Þeir sögðu, að hjólin vera orðin sterkari og kraftmeiri en gömlu skellinöðrurnar, sem fyrst voru fluttar inn til landsins — Og það er svo sem alveg rétt hjá þeim, bætir Helgi 1 Kveinbjörnsson, gjaldkeri við, en þess ber að gæta, að gömlu skellinöðrumar hrundu niður og fóru í rusl á skömmum tíma. Þær sjást líka tæpast lengur. Egill Bjarnason, verkstæðisformaðurinn, segir: — Það var gert að skiryrði, að sprengirúmið í mótornum yrði ekki meira en 50 kúbikmetrar, krafturinn ekki mejri en 1 hestafl og þyngd ekki yfir 50 kíló. ÖIl hjól, sem ekki fullnægja þessum skilyrðum, eru nú skráð sem mótorhjól. 
Og þarf þá bílpróf spyrjum við. Kristján:  Nei, sérstakt mótorhjólapróf.   Egill: En við þetta hækka hjólin í verði, — þau færast yfir á svart númer úr rauðu. Helgi: Þegar umboðin fá ekki lengur að flytja inn hjólínn, missa þau áhugann á að flytja inn varahluti. Egill: Þessi takmörkun á innflutning vélhjóla kemur okkur mjög spánskt fyrir sjónir, þar sem þannig háttar til hér á landi, að vélhjól verða að vera kraftmikil, ef þau eiga að koma að einhverju gagni. Það kom ósjaldan fyrir hér áður fyrr, þegar skellinöðrux fóru að sjást á götunum, að menn þurftu að hjóla með upp brekkurnar, — krafturinn var ekki meiri'... . Helgi: en það er mesta skömm, sem komið getur fyrir skellinöðruknapa að þurfa að stíga með! Jón: Ekki getuna við skilið, hvað veldur þessari stöðvun á innflutningi vélhjóla. Ekki hefur slysunum fjölgað þótt við séum á þessum stærri hjólum i umferðinni, svo að tæpast getur ástæðan verið sú, að hjólin séu okkur ofviða! Kristján: Þeir segja, að petta verði rætt á naesta fundi Norðurlandaráðs, en það er bálft ár, þangað til það kemur saman, Þá verður rætt um að samræma lög um skellinöðrur og bifhjól fyrir öll Norðurlönd. Við biðjum þá félaga að segja okkur hvernig þessum málum sé háttað á hinum Norðurlöndunum. Helgi: í Danmörku geta unglingar keypt skellinöðrur 16 ára að aldri. Þær eru innsiglaðar fyrir 30 km. hraða. Kristján: ... . og eru númerslausar, og liggur við stórsekt að taka innsiglið af. Helgi: Í Noregi mega 15 ára unglingar aka skellinöðrum, og 16 ára unglingar mega aka hjólum, sem eru 50 kúbik og upp í 125 kúbik. Fyrir kraftmeiri hjól þarf bílpróf. Jón: Eins ber að gæta. — Þegar talað er um 5 hestafla hjól, þá er ekki tekið fram, hvort um sé að ræða skatthestafl eða bremsuhestafl, en þarna er mikill munur á milli. í bremsuhestaflinu liggur niklu hærri tala. Allar þessar umræður fara fram á verkstæði piltanna. Við tökum nú upp léttara hjal og segjum: — Ja, þið eigið aldeilis myndarlegt verkstæði! Kristján: Já, það er mjkið af góðum verkfærum hérna Jón fyrir allar tegundir hjóla. Egill: Æskulýðsráð stóð að því að innrétta það fyrir okkur, en við höfum stækkað það og endurbætt, haldið því við og keypt verkfæri fyrir peningana, sem koma inn. Þegar við spyrjum, hvernig þeir afli fjár, segir Helgi: — Gjald fyrir afnot af verkstæðinu er 10 krónur. Svo seljum við merki og fána með merki félagsins, nú, og svo er ársgjaldið Jón: — sem er 30 krónur. Helgi: og þykir öllum lítið! — Þið ferðist mikið saman, segjum við. Verkstæðisformaðurinn svarar: — Já, við höfum ferðast mikið allt frá því klúbburinn var stofnaður. Á fyrstu árunum reyndar aðeins á sumrin, en nú má segja, að við séum á ferðinni saman allar helgar nema þegar veður er óhagstætt. Þá fórum við upp um sveitir með Sigurð Ágústsson oft í broddi fylkingar — oft um 40 strákar saman. Kristján: Og svo förum við stundum í smáferðir á kvöldin. Þegar við spyrjum, hvort klúbburinn standi öllum vélhjólaeigendum opinn, svara þeir einum rómi, að svo sé. — Bæði piltum og stúlkum, segir Egill.  — Eru þá stúlkur i klúbbnum um líka, spyrjum við. — Það voru fjórar stelpur fyrir ekki svo löngu, segir Kristján, og bætir við: — Ætli þær þykist ekki upp úr því vaxnar núna að vera á vélhjólum. Nú eru bílarnir komnir til sögunnar hjá þeim! Hvort þeir eigi æfingasvæði? — Ekki sem stendur, því miður, segir Jón. Við fengum að æfa okkur áður fyrr á gamalli braut á Reykjavíkurflugvelli, en það reyndist ekki beint heppilegur staður. Helgi: Við höfum augastað á tveimur stöðum sem æfingasvæði. Annar er við Lyklafell á Sandskeiði, en hinn við Selfjall fyrir ofan Lækjarbotna. Jón: Við vildum gjarna vera þar sem við ónáðum engan. Og þar vildum við líka koma upp skála. Kristján: Það er eitt af hagsmunamálunurn. Helgi: Þá mundum við æfa okkur í að keyra í kringum tunnur, keyra upp á „vegasalt" og halda jafnvægi, keyra eftir gömlum ljósastaurum Egill: ... . og keyra á afturhjólunum ... . Jón: ... . nei. nei, það fer svo ílla með hjólin!

Það var tekið að kvölda. Jón Pálsson var að leika borðtennis við strákana inn í Golfskála. Við og við komu skellinöðruknapar með hvíta hjálma inn á verkstæðið. Og hér er opið á hverju kvöldi? segjum við. — Já, segir Egill og bætir við: Fyrir þá, sem eru með lausa skrúfu!







Morgunblaðið 
31.3.1965