Sala rafdrifinna léttra tví-, þrí-, fjórhjóla og jafnvel leikfangabíla er í uppnámi
– Nýju reglurnar eru sagðar mikil áhrif og valda kostnaðarauka fyrir börn, fullorðið fólk, aldraða og hreyfihamlaðra.
Vegna nýju laganna myndast enn einn nýr tekjustofn fyrir ríkið sem tekinn er af léttum ökutækjum og þar með líka rafknúnum tví-, þrí- og fjórhjólum. Með lögunum er líka skylt að skrásetja öll létt bifhjól sem þegar eru í umferð og ekki var gerð krafa um skrásetningu á fyrir áramót 2020. Þar getur verið um að ræða að 2.000 til 3.000 hjól að mati Samgöngustofu. Hver skráning kostar að lágmarki um 15.000 krónur, en auk þess hefur til þessa verið ætlast til að fólk að kaupa ábyrgðartryggingu á öll skráningarskyld ökutæki. Slíkar tryggingar hlaupa að lágmarki á tugum þúsunda króna á ári.
Opnaði dyr fyrir hreyfihamlaða
Svavar Kristinsson hefur á undanförnum árum leitt vakningu í rafhjólavæðingu í Hveragerði. Vegna skertrar hreyfigetu í kjölfar slyss, ákvað Svavar að flytja inn rafmagns þríhjólið frá Kína til eigin nota árið 2016. Framtakið opnaði dyr fyrir hreyfihamlaða og eldra fólk. Hafa slík rafmagnshjól síðan gert þeim kleift að ferðast um sitt nágrenni á rafmagnshjólum og stunda félagsleg samskipti sem þeim var annars orðið nær ókleift. Hefur þetta reynst vera mikil félagsleg lyftistöng fyrir þá sem minnst mega sín, ekki bara í Hveragerði heldur um allt land. Nú er öll þessi vinna í uppnámi.
Mikil vakning sem nú er í uppnámi
Margir sýndu þessu framtaki Svavars áhuga og vatt innflutningur hans á rafknúnum hjólum upp á sig í framhaldinu. Með samþykkt Alþingis á breytingu á umferðarlögum á síðasta ári voru rafhjól af þessum
toga gerð skráningarskyld. Segir Svavar að þessi lagasetning með tilheyrandi reglugerðum hafi farið hugsunarlaus í gegnum þingið. Vegna hennar lenti hann í miklum hremmingum í sumar við innflutning á fjórum rafhjólum frá Kína og kostuðu tafir og umstang vegna þess umtalsverðar upphæðir.„Algjört klúður“
Svavar segir að lögin séu „algjört
klúður“ og þannig úr garði gerð
að í raun viti enginn hvernig framkvæmdin eigi að vera. Í kerfinu vísi
hver á annan og málum sé vísað á
milli Samgöngustofu, Vinnueftirlits
og Tollgæslunnar. Þá hafi verið
gerðar óskiljanlegar kröfur um
upplýsingagjöf frá framleiðendum í
Kína sem íslenskar stofnanir segjast
svo jafnvel ekki viðurkenna upplýsingar frá. Heimtuð eru ýtrustu
vottorð og helst í frumriti sem áður
hefur ekki þurft, jafnvel vegna
leikfangabíla sem eru með rafmótorum. Hefur framganga íslenskra
reglugerðarembættismanna vakið
furðu erlendra tækjaframleiðenda
sem selja mikið af sínum vörum til
annarra Evrópulanda.
Staðan sé þannig í dag að innflutningur hans á rafhjólum sé mjög
snúinn vegna flækjustigs og vandamála sem sprottið hafi upp vegna
lagasetningarinnar.
Geta þurft að sæta refsingumá næsta ári
Þá liggur fyrir að sögn Svavars
að þeir sem keypt hafa slík hjól á
liðnum árum verði látnir sæta refsingu komi þeir ekki með hjólin til
skráningar á næsta ári.
Bendir Svavar á að þegar séu
á götunum þúsundir rafhjóla af
ýmsum toga sem með réttu ætti
að kalla inn til skráningar. Í mars
á næsta ári muni svo taka gildi
reglugerð sem felur í sér heimild
til Samgöngustofu um að innheimta
sektir ef eigendur rafhjóla koma
ekki með þau til skráningar. Undir
slíka skráningu geti samkvæmt lögunum fallið rafknúin þrí- og fjórhjól, fjölmörg rafknúin reiðhjól,
rafhjól sem flutt hafi verið inn sem
og hjálpartæki fyrir fatlaða. Mörg
rafknúin hlaupahjól geta líka fallið
undir skilgreiningu laganna og golfbílar sömuleiðis. Slík skráningarskylda mun að mati sérfræðinga hjá
tryggingarfélögunum sem Svavar
hefur rætt við, óhjákvæmilega leiða
til tryggingarskyldu sem getur þýtt
að lágmarki tugi þúsunda króna
árlegan aukakostnað, m.a. fyrir
skjólstæðinga Tryggingastofnunar.
Lögin áttu að lagfæra vankanta en bjuggu til nýja og enn verri
Lögin sem gengu í gildi um síðustu
áramót eru í 13 greinum og fólu í
sér breytingar á umferðarlögum, nr.
77/2019, með síðari breytingum. Var
þeim meðal annars ætlað að lagfæra
vankanta á gildandi umferðarlögum,
koma í veg fyrir aukna stjórnsýslubyrði og kostnað borgara.
Þrátt fyrir fögur fyrirheit í skýringum með lagagerðinni, þá virðist
sumt í framkvæmd þessara lagabreytinga algjörlega hafa snúist upp
í andhverfu sína hvað kostnað og
hagræði borgaranna áhrærir. Ekki
síst er varðar skráningarskyldu léttbyggðra rafknúinna farartækja.
Á vefsíðu Samgöngustofu má
nú sjá að létt bifhjól í flokki I eru
vélknúin ökutæki á tveimur, þremur eða fjórum hjólum sem hafa
hönnunarhraða allt að 25 km/klst.
hvort sem þau eru raf- eða bensíndrifin. Þá er miðað við hámarkshraða sem framleiðandi bifhjólsins
gefur upp.
Þetta felur í raun í sér að öll
mótorknúin farartæki sem hingað
til hafa verið hugsuð til að létta lífið
hjá ungum og öldnum sem og hreyfihömluðum, eru skráningarskyld með
tilheyrandi kostnaði. Þá falla rafknúin reiðhjól mörg hver undir þennan flokk og strangt til tekið einnig
sum rafknúin hlaupahjól, „skútur“
eða hvað menn vilja kalla þau.
Samgöngustofa hefur opnað
rafræna skráningu á eldri léttum
bifhjólum í flokki I (keypt fyrir 1.
janúar 2020) og innan skamms verða
öll slík ökutæki komin með appelsínugular númeraplötur sem eykur
rekjanleika og eftirlit. Eftir 1. mars
2021 mega eigendur eldri hjóla af
þessum toga svo búast við sektum
ef þeir verða ekki búnir að skrá sín
hjól fyrir þann tíma.
Í leiðbeiningum Samgöngustofu
segir:
Öll eldri létt bifhjól í flokki I
(keypt fyrir 1. janúar 2020) þarf nú
að skrá rafrænt í gegnum Mitt svæði
á vef Samgöngustofu - innskráning
með rafrænum skilríkjum.
Tekið er fram að umsækjandi
þurfi að hafa náð 18 ára aldri.
Forsjáraðilar þurfa að skrá bifhjól
einstaklinga sem eru undir 18 ára.
Skráningargjöld upp á ríflega 15.000 krónur
Greiða þarf skráningargjald að upphæð 600 kr. og gjald fyrir skráningarmerki 2.665 kr., alls 3.265 kr.
Myndast við skráninguna krafa í
heimabanka umsækjanda eða skráðs
greiðanda en einnig er hægt að greiða
með greiðslukorti.
Þegar staðfesting um skráningu
hefur borist (það getur tekið nokkra
daga), skal umsækjandi fara með
bifhjólið í skráningarskoðun á þá
skoðunarstöð sem valin var. Þar þarf
að greiða skoðunargjald og nýskráningargjald sem er mismunandi milli
skoðunarstöðva en slíkt gjald getur
verið u.þ.b. 12.000 kr. Þar með eru
opinberu skráningargjöldin komin í
15.265 krónur.
Eigendum skráningarskyldra
ökutækja hefur fram til þessa einnig
verið skylt að kaupa á slík tæki
tryggingar (ábyrgðatryggingu) sem
eiga að mæta tjóni er tækið kann að
valda öðrum. Fullt verð á tryggingu
létts bifhjóls getur samkvæmt heimildum blaðsins numið allt að
130.000 krónum á ári.
Mörg þeirra tví-, þrí- og fjórhjóla sem nýju lagareglurnar
ná til geta svo mögulega fallið
í flokk II yfir létt bifhjól. Þau
hafa nægt afl til þess ef búnaður
þeirra er ekki læstur fyrir lægri
hraða frá verksmiðju. Í skilgreiningu Samgöngustofu segir
um skráningarskyldu þessara
hjóla segir:
„Já, létt bifhjól í flokki II er
skráningarskylt. Auðkennd með
bláum númeraplötum.“
Í nánari skilgreiningu á
flokki II segir Samgöngustofa:
„Létt bifhjól í flokki II, oft
kallaðar skellinöðrur, eru vélknúin ökutæki á tveimur eða
þremur hjólum sem ná ekki
meiri hraða en 45 km/klst. Til
þess að aka þeim þarf ökumaður
að vera orðinn 15 ára og að vera
með ökupróf – B-réttindi eða
AM-réttindi.“
Um tryggingar á slíkum hjólum
segir Samgöngustofa:
„Já, létt bifhjól í flokki II er
tryggingaskylt.“
Mörg rafknúin reiðhjól geta hæglega náð þeim hraða sem um getur
í flokki II. Sama á við um mörg þríog fjórhjól. Einnig hefur verið bent
á að séu innsigli rofin þá sé ekkert
því til fyrirstöðu að rafknúin hlaupahjól geti náð þessum hraða og jafnvel
mun meiri.
Í hremmingum með innflutning á leikfangabílum
Jóhannes Ragnarson tekur þátt í innflutningi ásamt öðrum á þúsundum
tonna af stáli á ári hverju frá Kína
ásamt ýmsum öðrum iðnvarningi.
Hann segist aldrei hafa kynnst öðru
eins. Til gamans meðfram öðrum
innflutningi hugðist hann flytja inn
leikfangajeppa fyrir börn sem flokkast nú undir létt rafknúin ökutæki í
flokki 1 samkvæmt nýrri reglugerð.
okki 1 samkvæmt nýrri reglugerð.
„Nú eru tveir mánuðir frá því
þessi tæki komu til landsins. Þau
hafa vefrið föst í tolli þar sem enginn
veit hvernig á að afgreiða þau vegna
þeirrar reglugerðar sem tók gildi um
síðustu áramót.
Ég ætlaði að gefa barnabörnunum mínum sem búa út í sveit þessi
leikföng, en þau eru með rafdrifið og
með minni mótor en finna má í mörgum rafknúnum handverkfærum. Það
var bara eins og ég væri að flytja inn
einhverja stórhættulega bannvöru.“
- Hvaða skýringar eru á þessu og
er þetta í samræmi við það sem gerist
í öðrum Evrópulöndum?
„Mér sýnist þetta bara vera illa
samin reglugerð og ekki í samræmi
við viðteknar venjur annars staðar í
Evrópu. Þó virðast menn ekki hafa
á hreinu hvaða reglugerðum þeir eru
að fara eftir. Í einu orðinu segjast
menn vera að fylgja Evrópureglum,
en framleiðandi þessara tækja segja
mér að hann sé að flytja þetta til
Þýskalands og Bretlands og þar hafi
ekki komið upp nein svona vandamál. Þar eru þessi leiktæki ekki
skráningarskyld eins og nú virðist
vera á Íslandi. Þetta er eitthvað séríslenskt fyrirbæri. Hér er verið að
búa til með nýrri reglugerð heilmikið
vandamál úr engu.
Þessi framleiðandi í Kína sem ég
er að skipta við hefur flutt inn margs
konar tæki til Þýskalands í ein þrjú
ár, eins og rafknúin hjól og fleira.
Hann hefur aldrei átt í neinum vandræðum við tollayfirvöld þar. Þessum hlutum fylgja bara skipspappírar og
reikningar eins og venjan er og gildir almennt um innfluttar vörur til
ESB-ríkja.
Ég held að reglugerðin sem þarna
er verið að fara eftir hafi verið svona
illa unninn að þar stangast hvað á
annað horn.
Ég vissi ekkert af þessum
breytingum á umferðarlögum þegar
ég pantaði þessi leiktæki og hafði
ekki hugmynd um breytinguna sem
tók gildi 1. janúar síðastliðinn. Enda
er ég ekkert í svona innflutningi og
er aðallega að flytja inn stál. Mér og
félögum mínum fannst bara sniðugt
að flytja þessi tæki inn til að gefa
barnabörnunum.“
Flytja inn tvö til þrjú þúsund tonn af stáli á ári en hefur aldrei lent í öðru eins
Ég flyt inn í samvinnu við aðra um
tvö til þrjú þúsund tonn af stáli á
ári en það hvarflaði ekki að mér að
þessi tveir leikfangabílar gætu orðið
eitthvað vandamál.
Strax þegar bílarnir komu til
landsins byrjar ballið. Ég hafði samband við tollinn, en tollurinn vísaði
mér fyrst á Vinnueftirlit ríkisins eins
og og um atvinnutæki væri að ræða.
Ég kom af fjöllum og spurði hvað
þeim kæmi þetta við, þetta væri jú
ekki jarðýta. Svo kom það í ljós að
Vinnueftirlitið hafði ekkert með
þetta að gera og þá var mér vísað
á Samgöngustofu. Þá upphófust
vandræðin fyrir alvöru. Þeir kröfðust
alls konar pappíra og ég fékk afrit
af þeim send í pdf-skjölum sem eru
almennt viðurkennd í svona samskiptum nema hjá Samgöngustofu.
Þeir kröfðust frumrita af reikningum
og varð ég því að útvega þau með
DHL hraðpósti. Í þessu furðulega
máli eru alls staðar settir fyrir mann
þröskuldar í kerfinu og erlendu framleiðendurnir eru gapandi hissa. Ég
fékk póst frá framleiðandanum sem
spurði hvort við værum ekki í EES.
Ég sagði jú, en hann spurði á móti,
hvað er þá vandamálið á Íslandi? Ég
bara skil þetta ekki,“ segir Jóhannes.
Mun líka valda hreyfihömluðum miklum erfiðleikum
Jóhannes segir að leikföngin séu
svo sem eitt, en verra sé að ný lög
og reglugerðir séu farnar að hafa
áhrif á hreyfihamlaða. Fólk sem þarf
sárlega á rafdrifnum hjálpartækjum
af ýmsu tagi að halda til að komast
ferða sinna.
„Konan mín er með Parkinsonveiki, en er mikil golfáhugamanneskja. Við keyptum því
rafknúið þríhjól hjá Svavari í
Hveragerði á sínum tíma sem hún
hefur notað á golfvellinum sér til
mikils gagns. Nú eru þessi tæki
skráningarskyld með tilheyrandi
kostnaði og erfiðleikum fyrir slíkt
fólk.
Þetta er algjörlega afleitt þegar
verið er að semja lagabreytingar
og reglugerðir án samráðs við þá
sem verða helst fyrir barðinu á þeim
breytingum. Svo er enn verra þegar
reglugerðirnar eru ekki nógu skýrar
þannig að embættismenn í stofnunum ríkisins vita ekkert hvernig þeir
eigi að túlka þær. Starfsmenn stofnana vísi bara hver á annan, þetta er
engan veginn í lagi,“ segir Jóhannes.